Xubilay xan

Xubilay xan
monq. Хубилай хаан çin. 忽必烈
Yuan dövründə Xubilay xanın portreti
Monqol İmperiyasının 6-cı xanı
5 may 1260 – 18 fevral 1294
Əvvəlki	Arıqbuğa xaqan
Sonrakı	Titul Yuan sülaləsinin hökmdarlarına keçdi
Yuan İmperiyasının banisi və ilk imperatoru
Əvvəlki	Dövlət quruldu
Sonrakı	Temür Xaqan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	23 sentyabr 1215
Doğum yeri	Böyük Monqol imperiyası
Vəfat tarixi	18 fevral 1294 (78 yaşında)
Vəfat yeri	Xanbalıq, Yuan İmperiyası
Dəfn yeri	Burxan Xaldun dağı
Fəaliyyəti	hərbi qulluqçu
Atası	Toluy xan
Anası	Sörköktəni Bəgi
Ailəsi	Borucigin
Dini	Tibet buddizmi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xubilay xan (doğum adı Xubilay və ölümündən sonra isə Şizu) (23 sentyabr 1215^[1][2][…], Böyük Monqol imperiyası – 18 fevral 1294^[1][2][…], Xanbalıq, Yuan^[3]) — Monqol İmperiyasının beşinci xaqanı (1260–1294) və Yuan sülaləsinin banisi.

Xubilay Toluy xanın 4-cü (Sörköktəni Bəgi ilə olan 2-ci) oğlu və Çingiz xanın nəvəsi idi. 1260-cı ildə böyük qardaşı Mengü xanın ölümündən sonra taxta çıxdı, ancaq o, kiçik qardaşı Arıq Buğanı 1264-cü ilə qədər davam edəm Monqolustan Vətəndaş Müharibəsində məğlub etməli oldu. Bu hadisə imperatorluğun dağılmasının başlanğıcı hesab edilir.^[4] Xubilayın həqiqi qüdrəti Çinə və Monqolustana çatsa da, hələ də Elxanilər dövləti üzərində və az da olsa, Qızıl Ordu üzərində hakimiyyəti var idi.^[5][6][7] Əgər Monqol imperiyası o dövr üçün vahid hesab edilsə idi, Xubilay xanın gücü Sakit okeandan Qara Dənizə Sibirdən müasir Əfqanıstana — dünyanın məskunlaşılmış torpaq ərazisinin beşdə birinə çatırdı.

1271-ci ildə Xubilay Yuan sülaləsinin əsasını qoydu. O, müasir Monqolustan, Çin, Koreya və bəzi qonşu əraziləri idarə edir və Çin imperatoru hesab edilirdi. 1279-cu ilə qədər Yuan qüvvələri Cənubi Sun sülaləsinin axırıncı müqavimətini qırdı və Xubilay imperatorluğu birləşdirən ilk Xan sülaləsinə mənsub olmayan şəxs oldu. Bundan başqa Xubilay 1260-cı ildən sonra yeni ərazilər işğal edən tək Monqol xanı oldu.^[8]

1. ↑ ^{1 2} ХУБИЛАЙ // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
2. ↑ ^{1 2} Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
3. ↑ Хубилай // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
4. ↑ Encyclopædia Britannica. səh. 893.
5. ↑ Marshall, Robert. Storm from the East: from Genghis Khan to Khubilai Khan. səh. 224.
6. ↑ Borthwick, Mark. Pacific Century. Westview Press. 2007. ISBN 0-8133-4355-0.
7. ↑ Howorth, H. H. The History of the Mongols. II. səh. 288.
8. ↑ Atwood, C. P. Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. səh. 457.